Wstrzas

W warunkach fizjologicznych znajduje się w ustroju określona ilość krwi krążącej w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych. Krew nie wypełnia całego systemu, gdyż pojemność jego jest znacznie większa niż przeciętna ilość krwi w ustroju. Koryto naczyniowe mogłoby pomieścić dużo więcej krwi, gdyby wszystkie jego naczynia były stałe wypełnione. Tak jednak nie jest. Zawsze przeważna część, bo ok. 80%, naczyń włosowatych ma zaciśnięte światło i krew przez nie nie przepływa. Ale może się zdarzyć, że z jakichś nagłych powodów następuje odruchowe rozszerzenie dotychczas nieczynnych włośniczek, zwiększa się wówczas gwałtownie pojemność koryta naczyniowego, krew przemieszcza się do ogromnej liczby drobnych naczyń, a tym samym nie dociera w dostatecznej ilości do innych okolic, zwłaszcza do mózgu. Następuje jego niedokrwienie. Tkanka mózgowa, wrażliwa na niedostatek krwi, przyhamowuje swą czynność, człowiek mdleje. Powstaje obraz wstrząsu pierwotnego. Jak widać, wstrząs jest wyrazem zachwiania równowagi między pojemnością koryta naczyniowego a ilością krwi w ustroju. Jeśli nastąpi bądź gwałtowne powiększenie objętości koryta naczyniowego przy zachowanej ilości krwi, bądź znaczne zmniejszenie ilości krwi przy zachowanej średniej pojemności układu naczyniowego, to ulega zachwianiu równowaga, co objawia się wstrząsem. Pierwsza ewentualność, jak już wyżej wyjaśniono, znajduje wyraz w omdleniu, jest przykładem wstrząsu pierwotnego, zwykle błahego, szybko przemijającego. Druga natomiast stanowi groźny zespół zmian, towarzyszących najczęściej obfitym krwotokom i nosi nazwę wstrząsu wtórnego. Objawia się on klinicznie osłabieniem, zimnym potem, płytkim oddechem, słabo wypełnionym i szybkim tętnem, obniżonym ciśnieniem krwi. Wskutek niedokrwienia nerek dochodzi do ostrej niewydolności tych narządów. Rozwija się śpiączka i następuje śmierć.